انتخاب مصالح مناسب برای ساخت و ساز بسیار مهم است. هر یک از مصالح دارای نقاط قوت و ضعفی هستند که باید با توجه به نوع پروژه، شرایط محیطی و نیازهای ایمنی انتخاب شوند. رعایت استانداردها و استفاده از مصالح مناسب می‌تواند به کاهش خطرات ناشی از حریق کمک کند و ایمنی ساختمان‌ها را افزایش دهد. در اینجا به بررسی نقاط ضعف و قوت برخی از مصالح رایج در ساخت و ساز از منظر ایمنی در برابر آتش می‌پردازیم:

بتن با پایداری ساختاری که با توجه به خواص فیزیکی خود دارد می‌تواند بارهای سنگین را تحمل کند. همچنین به عنوان یک ماده مقاوم در برابر اشتعال نیز شناخته شود و می‌تواند زمان بیشتری را در برابر آتش مقاومت داشته باشد. اما در دماهای بسیار بالا نیز ممکن است بتن ترک بخورد و استحکام خود را از دست بدهد. از طرفی وزن زیاد و سنگینی بتن می‌تواند مشکلاتی در طراحی و اجرا ایجاد کند.
فولاد همراه با قابلیت شکل‌پذیری می‌تواند بارهای دینامیکی را تحمل کند و مقاومت بالایی در برابر فشار و کشش داشته باشد. اما فولاد در دماهای بالای ۵۰۰ درجه سانتی‌گراد شروع به از دست دادن استحکام خود می‌کند و برای افزایش مقاومت در برابر آتش، نیاز به پوشش‌های عایق حرارتی دارد که ممکن است هزینه‌بر باشد.
چوب به عنوان یک مصالح طبیعی در عین زیبایی ظاهری دارای سبکی و سهولت در کار است. در مقابل دارای ضعف قابلیت اشتعال و کاهش استحکام در دماهای بالاست.
آجر به عنوان یک ماده غیرقابل اشتعال مقاومت خوبی در برابر حریق دارد، همچنین از انتقال حرارت نیز جلوگیری می‌کند. اما باید در نظر داشت آجرها سنگین هستند و ممکن است مشکلاتی در طراحی سازه ایجاد کنند و حتی ممکن است تحت بارهای سنگین یا ضربه‌های شدید شکستگی پیدا کنند.
عایق‌های حرارتی بخشی از سازه هستند که می‌توانند از انتقال حرارت جلوگیری کرده و زمان بیشتری برای تخلیه افراد فراهم کنند. برخی از انواع عایق‌ها مانند عایق‌های معدنی مقاومت خوبی در برابر آتش دارند که پوشش‌های برپایه سیمان از این قبیل عایق‌ها هستند. عایق‌های پلیمری ممکن است به راحتی بسوزند و خطرناک باشند. برخی عایق‌ها نیز ممکن است مواد شیمیایی مضری را آزاد کنند.
از همین رو انتخاب مصالح مناسب یکی از عوامل کلیدی در کاهش خطر حریق و حفاظت از ساختمان‌ها است که در انتخاب آن باید به برخی از ویژگی‌ها مثل مقاومت در برابر حریق، انتقال حرارت و پوشش‌های حفاظتی توجه ویژه داشت.

بر اساس مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ایران، اصول حفاظت از ساختمان‌ها در برابر حریق شامل چندین جنبه مهم دیگر نیز می‌شود که تحت عنوان سیستم‌های اطفاء حریق و تدابیر پیشگیرانه دسته بندی می‌شوند. در حوزه سیستم‌های اطفاء حریق به عنوان ابزارهای کلیدی در حفاظت از ساختمان‌ها از موارد زیر یاد می‌شود:

– سیستم‌های آب‌پاش (Sprinkler):

این سیستم‌ها به طور خودکار در صورت تشخیص آتش فعال می‌شوند و آب را برای خاموش کردن آتش پاشش می‌کنند. طراحی و نصب صحیح این سیستم‌ها می‌تواند زمان لازم برای تخلیه افراد را افزایش دهد.

– سیستم‌های هشداردهنده:

سیستم‌های اعلام حریق شامل دتکتورها و زنگ‌های هشدار هستند که در صورت تشخیص دود یا حرارت، به سرعت اعلام خطر می‌کنند و به افراد امکان تخلیه سریع‌تر را می‌دهند.

– کپسول‌های آتش‌نشانی:

کپسول‌های دستی باید در نقاط مختلف ساختمان قرار داده شوند و باید به راحتی قابل دسترسی باشند. آموزش کاربران در استفاده صحیح از این کپسول‌ها نیز بسیار مهم است.

– دستگاه‌های اطفاء حریق اتوماتیک:

این دستگاه‌ها شامل سیستم‌هایی هستند که به طور خودکار اقدام به خاموش کردن آتش می‌کنند، مانند سیستم‌های گازهای خاموش‌کننده (CO2، FM-200 و …)

برای جلوگیری از وقوع آتش و کاهش خطرات آن، تدابیر پیشگیرانه نیز باید مدنظر قرار گیرد به طور مثال طراحی ساختمان باید به گونه‌ای باشد که مسیرهای فرار و خروج اضطراری به راحتی قابل دسترسی باشند. مدیریت صحیح و نگهداری منظم از تجهیزات اطفاء حریق و سیستم‌های ایمنی ضروری است که شامل بازرسی دوره‌ای و تعمیرات لازم می‌شود. کارکنان و ساکنان ساختمان درباره روش‌های پیشگیری از آتش و نحوه استفاده از تجهیزات اطفاء حریق باید آموزش ببینند چرا که نقش مهمی در کاهش خطرات ایفا می‌کند.

مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ایران به طور کلی با استانداردهای بین‌المللی، مانند NFPA (National Fire Protection Association) و ISO (International Organization for Standardization) در موارد بسیاری تطابق دارد. این تطابق‌ها در موارد مربوط به طبقه‌بندی ساختمان‌ها، مقاومت مصالح، سیستم‌های اطفاء حریق، مسیرهای فرار، آموزش و آگاهی میباشد. با این حال، لازم است که همواره به روزرسانی‌ها و اصلاحات در این مقررات بر اساس پیشرفت‌های علمی و تجربیات جهانی انجام شود تا ایمنی ساختمان‌ها بهینه‌تر گردد. تطابق با استانداردهای بین‌المللی نه تنها به افزایش اعتبار این مقررات کمک می‌کند، بلکه امکان تبادل تجربیات و بهترین شیوه‌ها را بین کشورها فراهم می‌آورد.